اصولا علم وآگاهي بيمه گذاردر مورد پوشش هاي بيمه اي وشرايط بيمه نامه هاي مختلف غير از آنكه اهرم بسيار مفيدي براي وي به شمار مي رود ،بازوي توانايي در شناساندن وارايه خدمات بهتر توسط بيمه گران است.بايد در نظر داشت به همان نسبت كه بيمه گذار بهتر وبيشتر از شرايط ومقررات بيمه آگاه باشد ،
مي تواند در انتخاب بيمه نامه وپوشش مناسب بادست بازتري عمل كند كه ازاين طريق به فراگير شدن وارتقاء فرهنگ بيمه در جامعه كمك مي كند .
يكي از رشته هايي كه اطلاعات بيمه گذار در انتخاب پوشش وشرايط مناسب در آن حائز اهميت بسيار است بيمه آتش سوزي است بنابراين ابتدا تعريف بيمه آتش سوزي واصول حاکم بربیمه های آتش سوزی ، انواع بیمه نامه های آتش سوزی ،موارد تحت پوشش وسپس خطرات واستثنائات اين بيمه نامه بصورت خلاصه بيان می گردد.
تعريف بيمه آتش سوزي :
قراردادبيمه آتش سوزي توافقي است بين بيمه گذار از يك سو وبيمه گر از سوي ديگر كه براساس آن بيمه گر متعهد مي گردد در قبال در يافت حق بيمه خسارت وارد به مورد بيمه (اموال بيمه شده )رادر صورت وقوع خطرات بيمه شده كه منجر به وارد آمدن خسارت به مورد بيمه شود در حدود تعهدات خود (سرمايه مورد بيمه )وبراي دوره زماني معين جبران نمايد.در اين حالت خسارت وارده قابل پرداخت به بيمه گذار وياذينفع مندرج در بيمه نامه مي باشد.
اصولا در صدور بیمه نامه آتش سوزی باید سه اصل حسن نیت ،اصل نفع بیمه پذیرواصل جبران خسارت وجود داشته باشد تا بیمه نامه براصول صحیح ودرستی استوارباشد،زیرا بیمه گذارموظف است کلیه سوالات مندرج در فرم پیشنهاد بیمه آتش سوزی رابراساس حسن نیت وبادقت پاسخ دهد ودرعوض بیمه گر موظف است که درصورت بروز حریق وایجاد خسارت ،حداکثر خسارت مالی حادث شده راباتوجه به شرایط بیمه نامه ومشروط به اینکه از سرمایه بیمه نامه تجاوز نکند در وجه بیمه گذار پرداخت نماید.
شرایط حاکم بر قرارداد بیمه آتش سوزی
دربیمه آتش سوزی علاوه برحاکم بودن قانون بیمه شرایط عمومی واختصاصی وخاص بیمه نامه نیز برروابط بیمه گر وبیمه گذار حاکم می باشد.
شرایط عمومی بیمه نامه
مجموعه شرایطی است که درباره مسائل عام وکلیات قرارداد در چارچوب قوانین ومقررات بیمه ای تنظیم وبرروابط بین بیمه گر وبیمه گذار حاکم می باشد که این شرایط مصوب شوارای عالی بیمه بوده و به صورت چاپی در ظهر بیمه نامه آتش سوزی آورده می شود.
شرایط خصوصی بیمه نامه
مجموعه شرایطی است که توافق های بین بیمه گر وبیمه گذار در آن قید می شود که به صورت تایپ شده در بخش توضیحات بیمه نامه آورده وبه امضاءبیمه گر می رسد .این شرایط تا آنجائیکه مغایر با قوانین الزام آور نباشد می تواند ناقض شرایط عمومی بیمه نامه قرارگیرد وبه عبارتی می توان گفت شرایط خصوصی بیمه نامه برشرایط عمومی بیمه نامه مقدم است .
شرایط خاص بیمه نامه
مجموعه شرایط وتوافقهایی است که بین بیمه گر وبیمه گذار به صورت اختصاصی وتنها مختص یک مورد بیمه خاص صورت می گیردواین توافقها عمومیت نداشته وقابل تسری به کلیه موارد بیمه ای نمی باشد.
براساس تفاوت در تعريف بعضي بخش هاي مورد نياز در قراردادبيمه آتش سوزي ،مي توان اين نوع بيمه رابه ۳شاخه زير تفكيك كرد :
۱- آتش سوزي اماكن مسكوني:
در اين نوع بيمه نامه ،منازل مسكوني تحت پوشش قرارمي گيرد .موارد تحت پوشش شامل ساختمان،مشاعات ،تاسيسات واثاثيه منزل مي باشد
۲- آتش سوزي اماكن اداري –تجاري (غير صنعتي):
اين نوع بيمه نامه شامل تمام ريسك هاي تجاري فروشگاهها،كارگاهها،تعميرگاهها،مراكز ورزشي ،تفريحي و…. مي باشد.
۳- آتش سوزي اماكن صنعتي:
در اين نوع بيمه نامه ،تمامي ريسك هاي صنعتي در كارخانجات وسايرمراكز تحت پوشش قرار
مي گيرد،دارائي هاواموالي كه در يك كارخانه مي توان بيمه نمود شامل ساختمان ها،ماشين آلات ،تاسيسات ،موجودي موارد اوليه وموادساخته شده ،ابزارآلات وتجهيزات ،اثاثيه ثابت ولوازم اداري و….مي باشد
در تقسیم بندی دیگری بیمه نامه های آتش سوزی را می توان به صورت دیل تقسیم نمود :
بيمه‌نامه آتش‌سوزي با سرمايه ثابت
– با اين نوع پوشش بيمه‌اي، بيمه‌گر خسارات ناشي از آتش‌سوزي به اموال مورد بيمه را تا حداكثرسرمايه مندرج در بيمه‌نامه و به ميزان زيان وارد شده جبران مي‌كند. اصولا خسارات پرداختني‌نمي‌توانداز مابه‌التفاوت ارزش هريك‌از اقلام‌بيمه‌شده بلافاصله‌قبل و بعداز بروز خسارت و يا در صورت‌وقوع حادثه منجر به خسارت كلي، از مبلغ بيمه شده هريك از اقلام خسارت ديده بيشتر باشد. بيمه‌گذاردر زمان اخذ پوشش بيمه‌اي بايد دقت كند كه اموال خود را به قيمت واقعي آن بيمه كند، در غير اين‌صورت براساس ماده ۱۰ قانون بيمه در صورتي كه مالي به كمتر از ارزش واقعي خود بيمه شده باشد،بيمه‌گرفقط به‌تناسب مبلغي‌كه بيمه‌كرده به‌قيمت‌واقعي مال‌مسئول جبران‌خسارت بيمه‌گذار خواهد بود.
بيمه‌نامه آتش‌سوزي با شرايط جايگزيني و بازسازي
كاربرد اين نوع بيمه‌نامه در زماني توصيه مي‌شود كه ارزش واحدهاي صنعتي و تجاري و يا صنفي به‌دليل اعمال ضريب استهلاك يا مستهلك شده و يا به میزان ۵۰% و يا بيشتر كاهش يافته‌است درصورتي‌كه‌جايگزيني و يا بازسازي‌همين‌واحدهاي مستهلك‌شده به‌دليل شرايط خاص اقتصادي جامعه به چندين‌برابر افزايش يافته است. درصورت وجود چنين شرايطي، بيمه‌گر توافق مي‌كند كه بيمه‌گذار كليه‌تأسيسات و دارايي‌هاي خودرا مجدداًً و به ارزش روز ارزيابي كند و آنها را با قيمتهاي جديد تحت‌پوشش درآورد. دراين‌حالت چنانچه اموال موردبيمه به‌علت‌بروز يكي‌ازخطرات مشمول‌بيمه تلف‌شده‌و يا خسارت‌ببيند، بيمه‌گر نسبت‌به تعمير و بازسازي ساختمان آسيب‌ديده و چنانچه ماشين‌آلات واحدصنعتي باشد، نسبت به جايگزيني‌آن اقدام‌لازم را انجام خواهدداد. يكي از جنبه‌هاي مهم و حياتي‌بيمه‌نامه كه نمونه بارز ارائه خدمات قابل قبول شركت بيمه است، در انجام عمل بازسازي و جايگزيني‌در اسرع وقت و در واقع در مدت زمان متعارف و قابل قبول است.
بيمه نامه آتش سوزي باشرايط اظهارنامه اي:
معمولا شركتهاي بيمه، در زمان صدور بيمه‌نامه‌هاي آتش‌سوزي، سرمايه‌معيني را براي ماشين‌آلات و يا مواد اوليه و يا در جريان ساخت به عنوان حداكثر سرمايه براي پرداخت‌خسارت در بيمه‌نامه قيد مي‌كنند. اين حداكثر سرمايه معمولا از طرف بيمه‌گذار تعيين مي‌شود. امروزه‌باتوجه به پيچيدگي واحدهاي توليدي، صنعتي و حجم مبادلات و كالايي كه هر روز به انبارها وارد و يا ازآن خارج مي‌شود و درنظر گرفتن تورم و افزايش قيمتها در مدت كوتاه باعث شده كه صاحبان صنعت وتوليد كنندگان پوشش بيمه‌اي مورد نياز خود را به نحوي دريافت كنند كه در صورت بروز حادثه حريق،سرمايه‌هاي تحت پوشش بيمه‌اي به ارزش روز بوده و در زمان وجود نوسانات شديد در قيمت و يا درميزان موجودي، نياز به افزايش و يا كاهش آن از طريق صدورالحاقيه نباشد.
از ويژگيهاي خوب اين نوع پوشش بيمه‌اي آن است كه در بيمه‌نامه‌هاي اظهارنامه‌اي، سقف‌حداكثري براي تعهد بيمه‌گر در مورد جبران خسارت معين مي‌شود و بيمه‌گذار هم براساس شرايط بيمه‌نامه و مدت تعيين شده در آن براي اعلام موجودي خود در طول مدت اعتبار بيمه‌نامه اقدامات لازم‌را انجام مي‌دهد. براساس توافق انجام شده، اعلام ميزان موجودي مي‌تواند ماهانه، سه ماهه و يا كمتر وبيشتر باشد، اما بايد اضافه كرد، كه هرچه فاصله مدت اعلام موجودي كمتر باشد، در زمان بروز خسارت‌رقم واقعي‌تر و صحيح‌تر محاسبه خواهد شد، اما در صورتي كه بيمه‌گذار براساس شرايط قرارداد عمل‌نكرده، موجودي خود را بموقع اعلام نكند، در صورت بروز خسارت، حداكثر مبلغ بيمه شده مأخذ ومبناي محاسبه خسارت قرار خواهد گرفت و بيمه‌گر ضمن انجام حسابرسي دفترها، اسناد و مدارك‌معتبر بيمه‌گذار، نسبت به تعيين موجودي و تسويه خسارت اقدام خواهد كرد. محاسبه حق بيمه اين‌گونه بيمه‌نامه‌ها به صورت موقت است و به مأخذ حداكثر سقف مندرج در بيمه‌نامه دريافت مي‌شود.اما ممكن است اظهارنامه‌هاي ارسالي از سوي بيمه‌گذار كمتر از سقف سرمايه بيمه‌نامه باشد كه در اين‌صورت بيمه‌گر و بيمه‌گذار توافق مي‌كنند كه ۷۵% حق بيمه سقف قرارداد پرداخت شود و حق بيمه‌قطعي پس از پايان دوره بيمه‌نامه و بررسي اظهارنامه‌هاي ارسالي محاسبه گردد. اما به هر حال حق بيمه‌قطعي در هيچ زمان كمتراز ۵۰% حق بيمه اصلي بيمه‌نامه نخواهد بود.به هر حال در زمان صدور بيمه‌نامه‌هاي اظهارنامه‌اي بايد دقت كرد كه اظهارنامه‌هاي ارسالي بدقت‌مورد رسيدگي قرار گيرد و ارسال آنها هم بموقع صورت پذيرفته و مبلغ اظهارنامه نيز از حداكثر سقف‌بيمه‌نامه بيشتر نباشد، زيرا حداكثر تعهد بيمه‌گر همان سقف بيمه‌نامه است و چنانچه بيمه‌گذار موجودي‌بيشتري در انبار دارد حتماًً بايد طي الحاقيه‌اي سقف بيمه‌نامه را افزايش دهد.
بيمه نامه باشرايط فرست لاس:
در شرایطی از بیمه ( first loss ) فرست لاس استفاده می شود که بیمه گذّار مطمئن است هر اندازه خسارت شدید باشد امکان از بین رفتن تمامی مورد بیمه وجود ندارد یا اینکه اموال بیمه شده در سطح جغرافیائی بسیار وسیع و پراکنده است و بر اثر حادثه فقط بخشی از آن دچار خسارت می شود و همچنین می توان آن را به چندین ریسک مستقل تقسیم کرد و برای مورد بیمه از نظر سرمایه ، خطرهای بیمه شده و سایر عوامل سرمایه فرست لاس محاسبه کرد در مواردی که محاسبه سرمایه کل مورد بیمه امکان پذیر نبوده و مرتب در حال تغییر است(مثل انبارهای عمومی ) از بیمه نامه فرست لاس استفاده می شود اصولاً در برخی از رشته ها تمام اموال درمعرض خطر نیستند نظیر سرقت در اینگونه موارد به جای اینکه مورد بیمه به ارزش کل بیمه شود آن را به حداکثر مبلغی که مبین حداکثر خسارت وارده براثرتحقق خطربیمه شده است بیمه می کنددر زمینه بیمه نامه های فرست لاس به ۳ نکته بشرح ذیل باید توجه شود
۱- حداکثرتعهد بیمه گر در هرحادثه مبلغ بیمه شده (ارزش فرست لاس ) است و به هیچ وجه از آن تجاوز نمی کند
۲- حق بیمه بر اساس سرمایه کل تعیین می شود لذا بیمه گذار موظف است که باز هم ارزش کل مورد بیمه را در حد امکان برای محاسبه حق بیمه اعلام کند
۳- بیمه گر در نرخ حق بیمه بر اساس شرایط فرست لاس تخفیف خاص اعمال می نماید .
به طور كلي در اين نوع بيمه توجه به مسايلي از قبيل تعيين دقيق ارزش هابه تفكيك ودر حد امكان ارائه اطلاعات صحيح در باره مورد بيمه ،تعيين حدود وثغور قسمت هاي مشترك وذكر مصالح مورد استفاده ،ارائه اطلاعات كافي در موردوسايل ولوازم وانتخاب خطرات اضافي مناسب به فراخور مورد بيمه قابل توجه است .در اينجا نقش اطلاع وآگاهي بيمه گذار كاملا ملموس است ومي توان بيمه گذاران رادر آشناساختن به شرايط ومقررات بيمه راهنمايي كرد.به طور مثال براي منزل مسكوني كه به صورت آپارتماني در طبقه سوم يك ساختمان قراردارد ،پوشش خطر سيل لزومي ندارد ويادر مناطقي كه اصولا باتوجه به سابقه جغرافيايي هيچ گاه در آنجا وزش باد وطوفان وجود نداشته ارئه پوشش طوفان صحيح نمي باشد .
خطرات تحت پوشش بيمه نامه آتش سوزي نيز به دوبخش:
الف )خطرات اصلي
ب)خطرات تبعي (اضافي )قابل تقسيم است
الف )خطرات اصلي
باخريد بيمه نامه آتش سوزي ،خود بخود سه خطر آتش سوزي ،انفجار وصاعقه تحت پوشش قرار
مي گيرد كه از يكديگر قابل تفكيك نبوده وتعريف هر يك از آنها باتوجه به شرايط عمومي بيمه نامه آتش سوزي (آئين نامه شماره ۲۱ مصوب شواري عالي بيمه )به شرح ذيل مي باشد:
۱- آتش :مقصود از آتش عبارت است از تركيب هرماده بااكسيژن به شرط آنكه باشعله همراه باشد
۲- صاعقه: صاعقه عبارت است از تخليه بار الكتريكي بين دوابر يابين ابروزمين كه براثر القاء دوبار مخالف بوجود آيد.
۳- انفجار: هرنوع آزاد شدن ناگهاني انرژي حاصل از انبساط يابخار راانفجار گويند.
ب) خطرات تبعي (اضافي):
خطرات اضافي (تبعي)آن دسته از خطراتي هستندكه به طور مجزا وبدون وجود بيمه آتش سوزي بيمه نمي گردند بلكه مورد بيمه بايد در مقابل آتش سوزي بيمه شود تابتوان به تبع آن خسارات وارده به مورد بيمه ناشي از خطرات اضافي راتحت پوشش قرارداد.
خطرات اضافي بيمه آتش سوزي عبارتند از :
۱- زلزله وآتشفشان: خسارت مستقيم وارد به ساختمانهااعم از مسكوني ،صنعتي وغير صنعتي وهمچنين اثاثيه ولوازم موجود در آنها قابل جبران است
۲- سيل :خسارت وارده به مورد بيمه در اثر طغيان رودخانه هاوياجريان هايز آب خارج از مسير طبيعي خود به علت ريزش باران بوجود آيد تحت پوشش است در اين بخش بعضي از خسارات مستثني شده اند كه مهمترين آنها عبارتند از خسارات ريزش ونشست ،خسارات وارد به حسارهاوخسارات ناشي از جزرومد
۳- طوفان:در بيمه طوفان خسارتهاي ناشي از طوفان ،تند باد وگرد باد تحت پوشش قرار مي گيرد.
۴- ضايعات ناشي از برف وباران:خسارات وارده در اثر نشت آب از سقف وبام ساختمانهاتحت پوشش است
۵- تركيدگي لوله آب:خسارات ناشي از تركيدن لوله هاي آب قابل پرداخت است در اين بخش خسارات وارده به خود لوله تحت پوشش نيست
۶- دزدي باشكست حرز:بيمه گر خسارات ناشي از فقدان ياخرابي اموال بيمه شده راكه در نتيجه دزدي باشكست حرز روي دهد حداكثر تامبلغ بيمه شده جبران مي نمايد
سرقت يادزدي به مواردذيل اطلاق مي شود:
– بالارفتن ازديوارمحل استقرار اموال بيمه شده ياشكستن درب وياخراب كردن ديوارونظاير آن
– باز كردن درب به وسيله كليد تقلبيوساير آلات وادواتي كه عادتا براي بازكردن قفل بكار نمي رود
– ورود به محل باارعاب وتهديد بيمه گذار وياساير اعضاي خانواده وياخدمتگزار وي
۷- سقوط هواپيماوهلي كوپتر:خسارات ناشی از سقوط هواپیما وقطعات آن وهمچنین چرخ بال وقطعات آن برروی مورد بیمه بنحویکه موجب بروز خسارت گردد وحداکثر تا سقف بیمه نامه قابل جبران می باشد خسارتهای وارده ناشس از امواج صوتی با شکست دیوار صوتی توسط هواپیماهای جنگی یا هواپیماهایی که مافوق صوت پرواز می کنند از شمول تعهدات این پوشش خارج بوده وجزء استثنائات بیمه نامه می باشد..
۸- انفجار ظروف تحت فشار صنعتي:براي كمپرسورها وديگ هاي بخار كاربرد دارد
۹- اعتصاب شورش وبلوا :دامنه پوشش این خطر عبارتست از خسارات وارده مستقیم به اموال تحت پوشش بیمه نامه که ناشی از شورش ،آشوب وبلوا بوده ومعمولا می توان گفت که زمانی لفظ شورش وآشوب را اطلاق نمود که تعداد تجمع کنندگان بیش از سه نفر بوده وبا داشتن هدف مشخص جهت نیل به هدف با استفاده از زور وقوه قهریه علیه کسانی که باهدف مخالف هستند به مبارزه برخواسته واقدام به تخریب اماکن وغیره نمایند
خسارتهای وارده ناشی از توقیف اموال تحت پوشش وضبط آن توسط دولت وسایر ارگانهای دولتی وانتظامی وخسارت وزیان ناشی از تعطیلی کار تحت پوشش این بیمه نیست .
۱۰-شكست شيشه:خسارت وارده به شیشه های اموال بیمه شده که ناشی از شکسته شدن باشد جبران می گردد.خسارت هایی نظیر لب پریدگی شیشه ،خط وخراش روی شیشه وترکهای جزئی تحت پوشش نمی باشد.همچنین خسارتهای وارده به اشیاءهمجوار در اثر شکسته شدن شیشه ویترین ودرب جزءاستثنائات این بیمه می باشد.
ج)استثنائات بيمه نامه:
۱- خسارت وارد به مسكوكات، پول، اوراق بهادار، اسناد، فلزات قيمتي به هر شكل، جواهرات و مرواريد، سنگهاي قيمتي سوارنشده و هر گونه اسناد و نسخ خطي و همچنين هزينه بازسازي نقشه، جمع‌آوري مجدد اطلاعات و يا تنظيم دفاتر بازرگاني.
۲- خسارت ناشي از هر يك از حوادث و وقايع ذيل:
۱-۲- جنگ، جنگ داخلي، آشوب و بلوا، اعتصاب، قيام، انقلاب، كودتا، اغتشاشات داخلي و يا اقدامات احتياطي مقامات نظامي و انتظامي.
۲-۲- انفجار مواد منفجره مانند ديناميت، تي ان تي و باروت.
۳-۲- فعل و انفعالات هسته‌اي.
۴- زيان حاصل از وقفه در كار و توليد